Γράφει ο Δρ Κώστας Β. Ζορμπάς
Πάει καιρός που με απασχολεί το δίκτυο στο όποιο όλοι μας συμμετέχουμε, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, του γνωστού μας Facebook! Αφορμή για τις παρακάτω σύντομες σκέψεις στάθηκε μια κυριακάτικη επικοινωνία με μία φίλη από την Ελλάδα για τα καμώματα του γιού της… Στη συνέχεια η νέα κινηματογραφική ταινία γύρω από το «κοινωνικό δίκτυο» με προβλημάτισαν αρκετά. Κυρίως όχι για την χρήση όπως τεχνολογίας αλλά για την κατάχρησή όπως, αλλά και για τον ρόλο όπως Κοινωνίας όπως Πληροφορίας γενικότερα.Θυμάμαι πριν μερικά χρόνια, το 2008, την προσπάθεια που έκανε ο Μητροπολίτης Δημητριάδος κ. Ιγνάτιος να επικεντρώσει την προσοχή των γονέων, για ένα ολόκληρο έτος, στο θέμα όπως χρήσης των Ηλεκτρονικών Υπολογιστών. Καρπός όπως όπως προσπάθειας ήταν ο επιστημονικός Τόμος, τον οποίο μπορεί να παραλάβει κανείς από την Ιερά Μητρόπολη Δημητριάδος, με τον τίτλο «Νέες Τεχνολογίες και Οικογένεια». Και δεν είχε άδικο τότε ο Σεβασμιώτατος, ο οποίος βλέπει πάντα πολύ μακριά, ότι τελικά η τεχνολογία τρέχει τόσο γρήγορα και όπως χαρακτηριστικά είπε «αυτό που σήμερα λέμε σε λίγες ημέρες το αναιρούμε ως άστοχο ή στην καλύτερη περίπτωση ως ξεπερασμένο»! Γι’ αυτό και εγώ θα προσπαθήσω να προσεγγίσω το θέμα με πολύ προσοχή για να μην θεωρηθώ ως ξεπερασμένος!
*
Μελέτησα πριν από λίγες ημέρες πολλά δημοσιεύματα και συνεντεύξεις γύρω από το θέμα των κοινωνικών σχέσεων και του Facebook. Η νέα ταινία «Τhe Social Network» (2010), σε σκηνοθεσία του Ντέιβιντ Φίντσερ και με τους νεαρούς ηθοποιούς Τζέσι Αϊζενμπεργκ, Άντριου Γκάρφιλντ, Τζάστιν Τίμπερλεϊκ, Άρμι Χάμερ, απαντά σε πολλά ουσιώδη ερωτήματα. Με αφορμή την ιστορία της ίδρυσης του Facebook από τον νεαρό Μάρκ Ζούκερμπεργκ (από γονείς εβραϊκής καταγωγής της Νέας Υόρκης), ο Ντέιβιντ Φίντσερ έφτιαξε μια συναρπαστική ταινία γύρω από την ιστορία του Facebook. Ένας αντικοινωνικός νέος κατάφερε να ιδρύσει το Facebook, μια υπηρεσία ‘κοινωνικής δικτύωσης’. Η ταινία αρχίζει το 2003, όταν ο 19χρονος χάκερ, φοιτητής του Χάρβαρντ, Μαρκ Ζούκερμπεργκ (ένας πολύ καλός Τζέσι Άιζενμπεργκ), απογοητευμένος μετά τον χωρισμό με το κορίτσι του, μπήκε στο σύστημα των ηλεκτρονικών υπολογιστών του πανεπιστημίου και έφτιαξε το Facemash, μια ιστοσελίδα όπου οι φοιτητές μπορούσαν να συγκρίνουν τις συμφοιτήτριές τους και να ψηφίσουν την πιο «καυτή»! Παρά το σοκ και τις κατηγορίες για μισογυνισμό και παραβίαση του πανεπιστημιακού συστήματος, η απρόσμενα μεγάλη επιτυχία της ιστοσελίδας οδήγησε τον Ζούκερμπεργκ, σε συνεργασία με τον συμφοιτητή του Εντουάρντο Σάβεριν, στη δημιουργία του «The Harvard connection» κι ένα χρόνο αργότερα στο «The Facebook» (που αργότερα θα μετατραπεί σε απλό Facebook). Η ιστοσελίδα μέσα σε ένα χρόνο απέκτησε περισσότερους από 5 εκατομμύρια χρήστες (σήμερα ξεπερνούν τα 50 εκατομμύρια) και θα μετατρέψει τον Ζούκερμπεργκ στον πιο νέο δισεκατομμυριούχο του κόσμου. Ασφαλώς και πίσω από τον Τζέσι Άιζενμπεργκ, τον ‘πειρατή της πληροφορικής’ για τους ηλικιωμένους και τον ’ήρωα’ για τους νεότερους, πίσω από την ιστορία της ίδρυσης του Facebook, κρύβονται σημαντικά θέματα: η φιλία, η ζήλια και το ψέμα, η μεγαλομανία, η προδοσία, οι ταξικές διαφορές αλλά πρωτίστως η ανάγκη για ανθρώπινη επαφή. Στοιχεία που ο Φίντσερ εκμεταλλεύτηκε για να φτιάξει αυτή τη συναρπαστική ταινία, και να μας προσφέρει την ευκαιρία να διεισδύσουμε στα παρασκήνια του Χάρβαρντ και να ανακαλύψουμε τα διάφορα παιχνίδια που παίζονται εκεί. Το Facebook μας λέει ο ίδιος είναι «ο Ιούδας όπου η εποχή μας τον διάλεξε για Μεσσία. Προσωπικά δεν χρησιμοποιώ το Facebook, συνεχίζει, και όταν θέλω να επικοινωνήσω με τους φίλους μου τους τηλεφωνώ».
*
Θέλω όμως να επιστρέψουμε λίγο στην αγαπημένη μας φίλη. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι έχουμε ακούσει ή διαβάσει την Παραβολή του άσωτου υιού (Λουκά, 15:11-24). Ας τοποθετήσουμε λίγο τον εαυτό μας μέσα στην όμορφη αυτή παραβολή από την πλευρά του κυβερνοχώρου. Ποιός είναι ο άσωτος υιός; Η παραβολή αρχίζει με μια απαιτητική κίνηση του μικρού παιδιού προς τον πατέρα, ο οποίος ζητάει το «επιβάλλον μέρος της ουσίας» και ο πατέρας αμέσως τού το εκχωρεί. Αλλά για ποια περι-ουσία πρόκειται; Ασφαλώς και όχι την υλική! Η ουσία σημαίνει το «έχω», αλλά επίσης και το «είμαι». Μήπως το Facebook μάς στέρησε τις αξίες και φτιάξαμε μια κοινωνία στον κυβερνοχώρο η οποία μετράει τα πάντα με νούμερα και προϊόντα, με αυτό που ο άνθρωπος «έχει» και όχι με αυτό που «είναι»; Ο μικρός γιός διασκορπίζει λοιπόν την «ουσία αυτού ζων ασώτως». Δαπανά δηλαδή τον ίδιο τον εαυτό του, το πρόσωπό του, την μοναδική περιουσία που του ανήκει και μάλιστα σε χώρα ξένη, τον κυβερνοχώρο, όπου «ουδείς εδίδου αυτώ»! Μήπως όμως και εκεί υπάρχουν κάποιοι που απο-δίδουν; Μου προξένησε μεγάλη εντύπωση όταν στα προφίλ των νέων είδα στην ένδειξη «αδέλφια» να καταγράφουν 10-15 ονόματα, που δεν είχαν καμία σχέση με την οικογένεια, αλλά, όπως έμαθα, αποτελούν τους «αδελφικούς» τους φίλους! Η ουσία όμως δεν είναι μόνο ο υλικός πλούτος αλλά και ο πλούτος του Θεού, γι’ αυτό και ο άνθρωπος αποξενωμένος από τον Θεό και συνειδητοποιώντας αυτή την εξορία, πικραμένος αναφωνεί: «Την ουσίαν μου Σωτήρ, καταναλώσας εν ασωτία, έρημος είμι αρετών ευσεβών…» (Ωδή α’). Κι εδώ είναι το βαθύτερο νόημα της παραβολής. Δεν μας μιλά για τον αμαρτωλό άνθρωπο αλλά για τη φύση της αμαρτίας! Ο δεύτερος όμως γιός της Παραβολής αντιδρά. Αυτός που τόλμησε να είναι ηθικός αδικείται από τον πατέρα. Στην πρώτη περίπτωση του «κακού» παιδιού δεν υπάρχουν λόγια. Υπάρχει η αγκαλιά, το φίλημα, η υποχωρητικότητα και η συγχώρεση. Στην άλλη περίπτωση του «καλού» παιδιού υπάρχει ο διάλογος, χρειάζεται το δίκαιο να παρουσιασθεί με επιχειρήματα. Η παραβολή λοιπόν έρχεται να μας υπενθυμίσει όχι την χαρά της επιστροφής αλλά τον πόνο της απομάκρυνσης, την απομόνωση και την οργή!
Έτσι και ο γιός της φίλης μας, μετά από τις περιπέτειες και τα ξενύχτια που περνά η ίδια στο αυτοκίνητό της, διαβάζει έκπληκτη στο προφίλ του γιού της στο Facebook τα εξής (με λατινικούς χαρακτήρες):
«…se osous mou sta8hkan prepei aplws na zhthsw sugnwmh..kai sts goneis m pou apetyxa kai se aftous akomh..sugnwmh mhtera pou dn hmoun kalos ma8hths.. sugnwmh patera pou giatro dn 8a me deis..(ο πατέρας είναι γιατρός) sugnwmh pou dn katafera na sas ikanopoihsw..kai oute 8elw panw sas to fte3imo na ri3w..»
Αν και τα λόγια ανήκουν στο γνωστό μουσικό σχήμα FFC και το τραγούδι έχει τον τίτλο «Το τελευταίο γράμμα ενός αυτόχειρα» πρέπει να δούμε λίγο την περίπτωση του φίλου μας με προσοχή. Προσωπικά με συγκίνησε η δημόσια εξομολόγησή του. Ένας τρόπος γνωστός στην εκκλησιαστική μας παράδοση από τα πανάρχαια χρόνια. Είχε το θάρρος να κάνει δημόσια την εξομολόγησή του. Μάλιστα πρόσφατες μελέτες, όπως αυτή του Donah Boyd (Harvard University’s Berkman Center for Internet and Society), απέδειξαν ότι η ιδέα περί καταστροφής του ιδιωτικού χώρου είναι ένας μύθος που κρύβει την κοινωνική πραγματικότητα. Στην κοινότητα του Facebook, η oποία έχει οργανωθεί σε κύκλους φίλων, για να επιβιώσει κανείς θα πρέπει να σεβαστεί την ιδιωτική ζωή του άλλου, αλλά την ίδια στιγμή θα πρέπει να έχει το κουράγιο να προβάλει τις σκέψεις του στο δημόσιο χώρο.
*
Από την μία πλευρά είναι οι γονείς με τα παιδιά. Το θέμα για την ασφαλή και με μέτρο χρήση του Διαδικτύου αποτελεί για πολλούς γονείς έναν δαιδαλώδη λαβύρινθο… Βέβαια θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι παλαιές συμβουλές των δικών μας γονιών, οι οποίοι μας διδάσκανε πώς να κυκλοφορούμε στο δρόμο, μπορούν να βοηθήσουν. Επίσης η στάση του Ψαλμωδού «Κύριε ου μνησθείς αμαρτίας νεότητος» είναι μια στάση που θα πρέπει όλοι μας με υπομονή να συγχωρούμε τα παιδιά μας και να συνεχίσουμε με υπομονή και την υπεύθυνη παραδειγματική μας ζωή να τα διδάσκουμε. Αλλά το πρόβλημα με εμάς τους γονείς είναι αλλού: εργαζόμαστε περισσότερο για τις επιθυμίες των παιδιών μας παρά για τις ανάγκες τους… Διαβάζουμε τα συναισθήματά τους μέσα από το Facebook! Τα παιδιά όμως θέλουν τους γονείς για τις σοβαρές αποφάσεις δίπλα τους και όχι μέσα στο Facebook… Βεβαίως το παιδί πρέπει να γνωρίζει καλά ότι κανείς δεν έχει απόλυτη ελευθερία και επομένως δεν μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Χρειάζονται συνεχή παρακολούθηση για να μη καταλήξουν αργότερα ερείπια ψυχικά και σωματικά.
Από την άλλη το θέμα αφορά όλους τους χρήστες που χρησιμοποιούν την τεχνολογία και αφιερώνουν πολύτιμο χρόνο στο διαδίκτυο. Το 63% των ελλήνων χρηστών έχει προφίλ σε κάποιο «κοινωνικό δίκτυο» όπως το facebook ή το twitter ή άλλα social media. Την ίδια ώρα, το 60% των χρηστών των «κοινωνικών δικτύων» δηλώνουν πως πράγματι ανησυχούν ότι η εικόνα που παρουσιάζουν στις ιστοσελίδες τους μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στην επαγγελματική τους ανέλιξη, ωστόσο ελάχιστοι (το 15% περίπου) παίρνουν τα απαραίτητα μέτρα, ελέγχοντας το περιεχόμενο που «ανεβάζουν». Δεν είναι όμως μόνο οι εργοδότες που μπορεί να προσλάβουν ή όχι -ή ακόμα και να απολύσουν- κάποιον ελέγχοντας το ψηφιακό του προφίλ. Αυτά που γράφουμε ή «ποστάρουμε» στο Διαδίκτυο μπορεί να είναι αυτά που θα μας καταδικάσουν σε πολύ πιο κρίσιμες στιγμές.
*
Πιστεύουμε ότι η ιδέα του Facebook εγγράφεται στα πλαίσια των αναγκαίων κοινωνικών σχέσεων. Η προσπάθεια πολλών νέων χρηστών του Facebook να δημιουργήσουν το δικό τους προφίλ δεν αποτελεί προσπάθεια ιδιωτικοποίησης, αλλά απάντηση στην αδιαφάνεια της κοινωνίας και των κοινωνικών συγκρούσεων. Το διαπιστώνουμε καθημερινά ότι τελικά το Facebook μπορεί να γίνει ένας φανταστικός τόπος μιας τέλειας κοινωνικοποίησης. Δυστυχώς, όμως, όπως και στην κινηματογραφική ταινία «The Social Network» φαίνεται καθαρά, πολλοί χρήστες καταφέρνουν να αποκτήσουν χιλιάδες φίλους, να δημιουργούν νέα προφίλ (Α, Β, Γ) ενώ τελικά παραμένουν οι ίδιοι μόνοι. Το τελευταίο πλάνο της ταινίας είναι χαρακτηριστικό: ένας μοναχικός Ζούκερμπεργκ συνεχίζει, σε ένα άδειο δωμάτιο, να χτυπάει τα πλήκτρα του υπολογιστή (laptop) του. Πιστεύουμε ότι οι σημερινές τεχνολογίες δεν είναι επικίνδυνες για τις ανθρώπινες σχέσεις. Εκείνο που κάνει το Facebook επικίνδυνο είναι η έλλειψη αξιών και ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων. Τα «κοινωνικά δίκτυα» δίνουν σήμερα νέες ευκαιρίες επικοινωνίας ιδιαίτερα σε όσους δεν έχουν άλλες εναλλακτικές λύσεις! Χρήση και όχι κατάχρηση. Τα όρια όμως πρέπει να είναι ανθρώπινα…
ΠΗΓΗ: http://www.pentapostagma.gr/2010/11/facebook.html#ixzz14rqCFWqd
